Jeziorka Duszatyńskie i Rezerwat Zwiezło - Duszatyn w Bieszczadach

Jeziorka Duszatyńskie i wielkie osuwisko - czyli jak to wszystko powstało

Jak powstały Jeziorka Duszatyńskie? 13 kwietnia 1907 roku, dzień przed Świętem Wielkanocy, po wiosennych roztopach i okresie długotrwałych ulew pod szczytem Chryszczatej oderwał się olbrzymi fragment zachodniej części góry. Masy skał i ziemi obsuwając się runęły z wielkim hukiem na tamtejszy las kładąc wszystkie drzewa po drodze. Potwierdzeniem gwałtownej formy osunięcia jest obecność wyżłobionej rynny oraz rozmiary niszy osuwiskowej.

Zobacz również: Jezioro Solińskie

Ogromne osuwisko zatrzymane zostało dopiero w głębokim jarze Potoku Olchowatego, przegradzając go w kilku miejscach, stworzyły naturalne zapory. Zagłębienia znajdujące się nad przegrodami niedługo po tym w naturalny sposób napełnione zostały wodą z potoków płynących spod kulminacji Mikitowej i Chryszczatej, tworząc trzy jeziorka osuwiskowe, z czego jedno już nie istnieje, a dwa znajdujące się obecnie dzielą się na jeziorko górne i jeziorko dolne.

Powstało tez kilka mniejszych jeziorek rozmieszczonych na terenie osuwiska, jednak te z czasem zanikły.

Rozmiary kataklizmu w Duszatynie

"Zwiezło" - tak określa się osuwisko na Chryszczatej. Pod względem ilości obsuniętego materiału jest największym osuwiskiem w polskiej części Karpat, a drugie po Szymbarku uwzględniając powierzchnię. Obsunęło się tutaj około 12 mln m³ skał i ziemi na powierzchni około 36 hektarów. Osuwisko ciągnie się przez ponad 2 km, na których wyraźnie rysują się trzy części:

• nisza - część osuwiska o zasięgu 880 m x 250 m i głębokości do 25 m
• rynna - oddzielająca się stromym progiem od niszy droga osuwiska o zarysie w rozmiarach 400 m x 140 m i głębokości do 10 m
• jęzor - obszar o powierzchni 15 ha, którego średnia miąższość wynosi około 35 m.

Niszę od rynny dzieli wysoki na 10 m próg, stworzony z piaskowca o wyższej odporności. W czasie osuwania łamały się na tym progu bloki skalne spadające do rynny. Przez co u jego podnóża powstało głębokie wydrążenie zwane "diabelskim młynem".

Zobacz też: Atrakcje Bieszczadów

Charakterystyka Jeziorek w Duszatynie

Przy Głównym Szlaku Beskidzkim biegnącym przez Bieszczady, na terenie osuwiska obecnego na zachodnim stoku Chryszczatej, w części zwanej językiem powstały trzy duże jeziorka.

Największe jeziorko tzw. górne znajduje się na wysokości 701 m n.p.m. a powierzchnia lustra wody w jego przypadku wynosi 1,44 ha. Jeziorko górne ma średnio 2 m głębokości, a w najgłębszym miejscu odległość do lustra wody wynosi 5,8 m. Pojemność zbiornika wynosi 25500 metrów sześciennych.

Jeziorko dolne położone jest 18 m niżej (683 m n.p.m.), a jego powierzchnia to 0,45 ha. Średnia głębokość jeziorka dolnego wynosi 2,4 m, natomiast maksymalna aż 6,2 m. Pojemność zbiornika to 12000 metrów sześciennych.

Trzecie jeziorko obecnie nie istnieje. Było ono najmniejsze i najniżej położone. Zgodnie z morfometrią Jeziorek Duszatyńskich znajdowało się na wysokości 614 m n.p.m. Z najmniejszego jeziorka spuszczono wodę jeszcze przed 1925 rokiem, zgodnie z decyzja Stanisława hr. Potockiego - właściciela dóbr. Zamierzał on wyłowić pływające tam pstrągi. Wyłowiono 80 sztuk, z czego niektóre miały do 10 kg.

Skąd wyruszyć do Jeziorek Duszatyńskich? - Trasa

Możliwości dotarcia jest kilka. Bezpośrednio do jeziorek prowadzi czerwony szlak i to właśnie na tym szlaku znajduje polecana przez nas trasa przejścia z Komańczy:

• Szlak czerwony - główny szlak (polecany) - Komańcza - Prełuki - Duszatyn - Jeziorka Duszatyńskie

Trasa z Komańczy prowadzi szlakiem czerwonym i rozpoczyna się obok kościoła pw. św. Józefa. Samochodem jesteśmy w stanie dojechać stąd, aż do samego Duszatyna, gdzie obok baru Dusza Jeziorek znajduje się duży parking. Możliwość zaparkowania jest też kawałek dalej po lewej stronie przy polu namiotowym, gdzie szlak skręca z drogi asfaltowej na tereny zielone.

• Szlak niebieski -Turzańsk - Dział - Chryszczata - Jeziorka Duszatyńskie

• Szlak papieski - Huczwice - Jeziorko Bobrowe - Chryszczata - Jeziorka Duszatyńskie (dawny szlak ze słabym oznakowaniem)

• Droga leśna - Wola Michowa - Przełęcz Żebrak - szlak czerwony przez Chryszczatą - Jeziorka Duszatyńskie

Najkrótszy i najbardziej popularny szlak do jeziorek prowadzi z Komańczy. Szlak czerwony biegnie tu drogą leśną dopuszczoną o użytku publicznego. A więc legalnie pokonamy samochodem większość trasy, parkując w Duszatynie. Stąd już tylko około 1,5 godz. marszu dzieli nas od jeziorek. Czas przejścia w drugą stronę, to około 1 godz.

Komańcza - Prełuki - Duszatyn - Rezerwat Przyrody Zwiezło | Czerwony szlak do Jeziorek Duszatyńskich

Swoja wyprawę do popularnych jeziorek rozpoczynamy we wsi Komańcza obok kościoła po. św. Józefa. Znajduje się tu niewielki parking. Niektórzy właśnie tutaj zostawiają samochód przesiadając się na rower. Inni samochodem jadą aż do samego Duszatyna, skąd przez ostatnie 4 km trasy idą pieszo.

Zasadniczo miejsc parkingowych na tej trasie znajdziemy kilka i już od naszych preferencji zależy na jak długi marsz chcemy się wybrać. Pierwsza dostępny parking mieści się przy wspomnianym wcześniej kościele.

Jeśli decydujemy się na jazdę samochodem do samego końca warto na trasie zrobić kilka przystanków.

Pierwszy z nich jest za mostem na rzece Osławie, gdzie znajduje się tablica informująca nas, że znajdujemy się na granicy Karpat Wschodnich i Zachodnich w miejscowości Prełuki.

W okienku na środku tej tablicy znajdziemy zeszyt, w którym dokonujemy pamiątkowego wpisu, który być może po latach odnajdziemy w tym samym miejscu przypominając sobie jak ciekawie tu kiedyś było.

Zamykamy zeszyt wraz z długopisem na swoim miejscu i ruszamy dalej przemierzając następne obszary rezerwatu przyrody o nazwie "Przełom Osławy pod Duszatynem".

Kolejnym miejscem gdzie warto na chwilę zatrzymać się i zrobić pamiątkowe zdjęcie jest miejsce z pozostałościami po dawnej kolejce wąskotorowej wiodącej lewym brzegiem rzeki ku miejscowościom Prełuki i Duszatyn. Miejsce to znajduje się po prawej stronie tuż przed Duszatynem. Tory przecina obecnie czerwony szlak i pełnią jedynie funkcję pamiątkową.

Obok torów, które są już dzisiaj nieczynne i niesprawne, znajdziecie tablicę informująca o przebiegu kolejki oraz o tym jakie znaczenie w jej budowie miała rzeka Osława.

Kierując się dalej w stronę Duszatyna docieramy do parkingu, przy którym funkcjonuje lokalny bar. Tak więc jeśli zdążycie już zgłodnieć do tego czasu macie tu okazję napełnić swoje żołądki przed dalszą wędrówką.

Z publicznej drogi leśnej skręcamy w lewo zaraz za znakiem kierującym do jeziorek i dalej kontynuujemy wędrówkę szlakiem czerwonym.

Oznaczenie szlaku w obecnym ukształtowaniu miejscowego terenu, może być nie do końca jednoznaczne. Dlatego pamiętajcie, aby nie przechodzić przez rzekę obok betonowego mostu. Skręcamy tu w polną ścieżkę w lewo, a następnie sugerujemy się oznaczeniami na drzewach wskazujące szlak czerwony.

A więc nie schodzimy ze szlaku i zamiast przez rzekę kontynuujemy marsz szlakiem czerwonym, który chwilowo prowadzi wąską ścieżką między drzewami w stronę drewnianego mostku.

Jak już przejdziemy przez mostek czeka nas około 1,5 godz. wędrówka. Czas może się nieco wydłużyć jeśli wybierzemy się po deszczach czy wiosennych roztopach. Wtedy szlak jest tu rozmoknięty i trzeba przygotować się na przeprawę przez niezłe błoto i to przez naprawdę spory odcinek. Dlatego jeśli wybieracie się do jeziorek właśnie w takim czasie, koniecznie zadbajcie o odpowiednie obuwie.

Przechodzimy przez mostek i po chwili jesteśmy już na wyraźnie wytyczonym szlaku, którym idziemy wzdłuż potoku Olchowaty. Na trasie obserwujemy liczne kaskady i wodospady. Trzeba przyznać, że Olchowaty posiada ich naprawdę sporo. Przekonujemy się o tym zaraz za mostkiem, gdzie obserwując pierwsze kaskady poznajemy piękno tej niewielkiej rzeki.

Później na trasie mamy jeszcze wiele okazji, aby zobaczyć co potrafi ten mały potoczek. Kaskady i wodospady to jego specjalność, szczególnie jesienią można tu dostrzec prawdziwe piękno bieszczadzkiego lasu, gdzie pośród zielono-złotych kolorów wije się niepokorny mały strumyk, który jakby usilnie chce zwrócić na siebie uwagę. Więcej zdjęć z trasy zamieszczamy w galerii poniżej.

Po zrobieniu kilku zdjęć napotkanym kaskadom idziemy dalej przez dolinę potoku Olchowatego, która nie raz jeszcze zaskoczy nas po drodze swoimi urokami.

Kiedy już wejdziemy do lasu szlak zaczyna piąć się nieco w górę, jednak bardzo łagodnie. Nie jest to w żadnym wypadku wędrówką jak na Tarnicę czy Połoninę Caryńską. Przejście nie powinno sprawić nikomu żadnych problemów. Trzeba liczyć się jedynie z możliwym błotem. Teren jest dość podmokły, trzeba też raz na jakiś czas pokonać biegnący obok strumyczek, który w kilku miejscach przecina drogę. Jednak z pewnością będzie to bardziej urozmaicenie wędrówki, niż jakikolwiek problem.

Jeśli w tym miejscu pokonamy wodę potoku, połowa drogi za nami i można powiedzieć - wszystko co najlepsze jeszcze do zdobycia. A więc w drogę! Naszym celem są przecież dwa kolorowe jeziorka i Rezerwat Zwiezło.

W dalszej części wędrówki po około 40 min docieramy do znaku informującego nas, że znajdujemy się na terenie Rezerwatu Przyrody Zwiezło, stąd już naprawdę niedaleko do pierwszego jeziorka. Dlatego stawiamy jeszcze kilka zamaszystych kroków i naszym oczom ukazuje się dolne Jeziorko Duszatyńskie.

Idąc dalej czerwonym szlakiem wzdłuż potoku, po około 700 m docieramy do naszego głównego celu - górnego Jeziorka Duszatyńskiego. Przy szlaku niedaleko jeziora znajdują się dwie tablice informacyjne. Jedna przedstawia charakterystykę i okoliczności w jakich powstały Jeziorka Duszatyńskie, a druga opisuje Szlaki Papieskie znajdujące się na terenie nadleśnictwa Komańcza. Warto przez chwilę stanąć i zapoznać się z tymi informacjami. Poznamy zarówno miejsca i szlaki jakie odwiedzał ks. Karol Wojtyła i później papież Jan Paweł II oraz jego cytaty nawiązujące do tych terenów. Dowiemy się też nieco o kataklizmie, który dał początek największym naturalnym jeziorkom w Bieszczadach.

Idąc dalej szlakiem czerwonym przez zachodnie zbocza Chryszczatej, po około 2,3 km drogi dotrzecie na jej szczyt (998 m n.p.m.) skąd można dotrzeć do Chatki w Huczwicach idąc na północny-wschód, oraz do Studenckiej Bazy Namiotowej "Rabe" kierując się na południe.

Jeziorka Duszatyńskie - rowerem czy pieszo?

Jeśli jesteście wyczynowcami, posiadacie specjalistyczny rower do tego typu "zabaw" i odpowiednie przygotowanie fizyczne, a także ochraniacze zabezpieczające przed stłuczeniami, całą trasę możecie pokonać rowerem. Rezerwat Zwiezło jest zresztą miejscem, do którego właśnie w tym celu przyjeżdżają fani tego typu sportów.

Jeśli jednak nie macie specjalistycznego sprzętu, a jeżdżenie po górach jest dla was czymś nieznanym, jazda rowerem byłaby w tym miejscu jak podróż z motyką na księżyc.

Z Komańczy można jedynie podjechać maksymalnie do ostatniego parkingu gdzie obowiązkowo radzimy zostawić dwa kółka, aby resztę trasy pokonać już pieszo.

Jeziorka Duszatyńskie - ciekawostki

• Według pomiarów i obserwacji Jeziorka są w procesie stałego wypłycania i zamulania, co przyczynia się do zmniejszania ich powierzchni.
• Odkryto tu nieznany w Polsce gatunek wodopójki - Neumania callosa (endemit).
• Ślady katastrowy jaka wydarzyła się ponad 100 lat temu widoczne są do dzisiaj. Należą do nich między innymi wystające z wody kikuty zalanych i połamanych wówczas drzew oraz wybuchy gazów powstających na skutek butwienia resztek roślinności widoczne jako fontanny wody w szczelinach pokrywy lodowej.
• Występują tu rzadko pojawiające się w Bieszczadach zawleczone rośliny jak trzcina pospolita, pałka szerokolistna i rzęśl wiosenna.
• Mimo surowego zakazu kąpieli w wodach jeziorek oraz ciemnej i gęstej toni, kilka osób odważyło się spróbować kąpieli płacąc za to życiem.
• Nad Jeziorka Duszatyńskie dotarł czterokrotnie Karol Wojtyła. Z grupą przyjaciół i młodzieży pierwszy raz obecny był tu w 1952 roku, później w 1953, 1957 oraz 1960. A na dłuższy biwak zatrzymał się w tym miejscu trzy razy.
• Podczas katastrofy ogromny huk i wstrząsy, niepojęte dla miejscowej ludności zasiały niepokój pośród mieszkańców Duszatyna. Podejrzewali oni koniec świata pakowali najcenniejsze rzeczy i uciekali do pobliskich Prełuk, gdzie uderzyli na trwogę w dzwon znajdujący się w cerkwi.

Mapa zagospodarowania obszaru wokół Jeziorek Duszatyńskich

Jeziorka Duszatyńskie - galeria zdjęć