Pomnik Czynu Rewolucyjnego w Rzeszowie - symbol Rzeszowa i wyjątkowy monument w skali kraju
Pomnik Czynu Rewolucyjnego - dla jednych ikona miasta i jego symbol, dla innych obraźliwy komunistyczny relikt przeszłości, który jak najszybciej powinien zniknąć z przestrzeni publicznej. Tak czy inaczej wybudowany został w latach 70-tych, w związku z tym zdążył wpisać się już w architekturę tego miasta.
- Pomnik Czynu Rewolucyjnego w Rzeszowie
- Jak powstał Pomnik Czynu Rewolucyjnego?
- Ciekawostki o Pomniku Czynu Rewolucyjnego
- Rzeszowski pomnik na mapie
- Dyskusja na temat pomnika
Pomnik Czynu Rewolucyjnego w Rzeszowie
Pomnik Czynu Rewolucyjnego, to najsłynniejszy rzeszowski pomnik znany też pod nazwą Pomnika Walk Rewolucyjnych. Jego nazwa związana jest z walkami, jakie miały miejsce na Rzeszowszczyźnie.
Sławę rzeszowskiemu pomnikowi przyniosły skojarzenia jakie od samego początku budził. Jednym kojarzył się z oślimi uszami, a innym trochę bardziej kontrowersyjnie - z liśćmi lauru. Istnieje też ponoć trzecia grupa ludzi, z nieco bardziej wysmakowanymi skojarzeniami, ale o tym może później.
Zobacz również: Pomniki Rzeszów - Szlakiem rzeszowskich pomników
Jak powstał Pomnik Czynu Rewolucyjnego?
Pomysłodawcą budowy pomnika był pierwszy sekretarz KW PZPR Władysław Kruczek. Podobno pomysł z pomnikiem na tyle zaintrygował miejscową społeczność, że utworzono nawet "Społeczny Komitet Budowy Pomnika Walk Rewolucyjnych" - którego ideą było uczczenie stosownym monumentem zrywów rewolucyjnych na Ziemiach Rzeszowskich.
Przewodniczącym komitetu został wspomniany wcześniej Władysław Kruczek.
Projekt tego pomnika wykonał profesor i rektor krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych - Marian Konieczny. Powołał on specjalny zespół projektowy, który już po roku zaprezentował dwie koncepcje.
Zastanawiano się nad dwoma lokalizacjami dla pomnika. Jedna z nich to tak którą zajmuje obecnie, a druga to Park Jedności Polonii z Macierzą, w ówczesnym czasie nazywany "Małpim Gajem".
Mimo podmokłego terenu wybrano ogród OO. Bernardynów. Jako fundament wbito w ziemię kilkadziesiąt pali żelbetowych. Na wysokości około 8 metra zamocowano 2 rzeźby z blachy miedzianej. Jedna przedstawia boginię zwycięstwa - "Nike", a druga symbolizuje żołnierza, chłopa i robotnika.
Po przygotowaniu się do tej niecodziennej inwestycji rozpoczęto pracę i pod koniec roku 1971 zaczęto montować pierwsze segmenty obu części pomnika. Niestety w trakcie sporych rotacji przewodniczących komitetu budowy pomnika oraz różnych problemów wewnątrz przedsiębiorstw zajmujących się jego budową, do kolejnego roku nie udało się zmontować w całość pomnika.
Rzeźby przygotowane przez prof. Koniecznego w Krakowie zamontowane zostały dopiero na przełomie 1973/1974.
Czytaj też: Rzeszów: atrakcje i ciekawe miejsca. Co warto zobaczyć w Rzeszowie?
Zamontowano też 4 marmurowe tablice u podstawy "liści". Na dwóch z nich widnieją napisy autorstwa Zbigniewa Domino - prezesa ówczesnego Związku Literatów Polskich w Rzeszowie:
"Czyn Wasz bohaterski - sława nieśmiertelna - pamięć nasza bezgraniczna"
"W hołdzie bohaterom walk rewolucyjnych o Polskę Ludową społeczeństwo Ziemi Rzeszowskiej"
Pomnik odsłonięto pierwszego maja 1974 roku, którego dokonał Jerzy Gawrysiak w obecności bojowników, weteranów i kombatantów wojennych oraz licznego zgromadzenia lokalnej społeczności.
Ciekawostki o Pomniku Czynu Rewolucyjnego
- Koszt budowy Pomnika Czynu Rewolucyjnego w Rzeszowie wyniósł 10 812 926,44 zł
- W trakcie budowy zużyto 180 kg gwoździ.
- Jedna z interpretacji pomnika i postaci zawieszonych na nim brzmi:
"Robotnik i żołnierz trzymają chłopa, żeby na mszę św. do Bernardynów nie poszedł"
- Proponowano też, aby zrobić z pomnika słup reklamowy lub ściankę wspinaczkową.
- Wiosną 2018 roku przez kilkadziesiąt tysięcy osób podpisana została petycja przeciw likwidacji rzeszowskiego pomnika. W jego obronie stanął również prezydent miasta Rzeszowa Tadeusz Ferenc, wraz ze Stowarzyszeniem Architektów Polskich.
Rzeszowski pomnik na mapie
Dyskusja na temat pomnika
Od lat toczy się dyskusja na temat najbardziej kontrowersyjnego pomnika w Polsce znajdującego się w centrum Rzeszowa na terenie należącym do klasztoru OO. Bernardynów. Przypomnijmy: rzeszowski pomnik wybudowany został w 1974 roku i dotyczy walk toczonych na Rzeszowszczyźnie. Wybudowała go ówczesna władza komunistyczna, aby uczcić bohaterów Polski Ludowej. Choć starszym mieszkańcom jednoznacznie kojarzy się z komunizmem, dla młodszego pokolenia stał się najbardziej rozpoznawalnym symbolem miasta.
Wojna pokoleń i punktów widzenia
Rzeszowianie już w 2017 i 2018 roku jasno wyrazili swoje zdanie na temat pomnika. Przeprowadzony sondaż w 2017 dla „Gazety Wyborczej” oraz Radia Tok FM wykazał, że 59% osób było przeciwko likwidacji pomnika. Podobnie rok później w sondażu dla Gazety Codziennej Nowiny” i Koła Naukowego Politologów Uniwersytetu Rzeszowskiego „przeciwko” likwidacji było 69,7 proc. badanych.
Natomiast pod petycją przeciwko zburzeniu pomnika wiosną 2018 roku podpisało się kilkadziesiąt tysięcy osób. W obronie stanął również ówczesny prezydent miasta Tadeusz Ferenc, a także Stowarzyszenie Architektów Polskich i środowiska artystyczne.
Również dziś mieszkańcy miasta chcą zachować pomnik, bo jak sami mówią jest on symbolem bardziej miasta niż komunizmu - tak wynika z ankiety przeprowadzonej na naszym profilu instagramowym @rzeszowpodkarpackie.
We wtorek 28 lutego zadaliśmy w ankiecie 2 pytania: "Co zrobić z rzeszowskim pomnikiem? Zostawić czy zdemontować" oraz "Czym jest dla Ciebie Pomnik Czynu Rewolucyjnego?". Uzyskaliśmy następujące odpowiedzi: na pierwsze pytanie "zostawić czy zdemontować" 84% osób opowiedziało się za tym, aby pomnik został. W drugim pytaniu sprawdziliśmy, jakie znaczenie ma kontrowersyjny pomnik dla rzeszowian. Aż 87% odpowiedziało, że jest on symbolem Rzeszowa, a tylko dla 13 stanowi komunistyczny relikt.
Dodajmy jeszcze, że większość, bo prawie 60% osób ankietowanych stanowiły osoby w wieku 25-44 lata i odpowiada to najliczniejszej grupie mieszkańców Rzeszowa, która zamyka się w przedziale 30 a 44 lata (dane GUS). Zatem jest to grupa osób, która nie pamięta już okoliczności w jakich postawiony został rzeszowski pomnik.
Komunistyczny Relikt czy symbol Rzeszowa?
W związku z powyższym biorąc pod uwagę głos mieszkańców Rzeszowa, decydujące zdanie miałoby postkomunistyczne pokolenie, które wychowywało się w otoczeniu Pomnika Walk Rewolucyjnych, znając go jako ikonę miasta popularyzowanego na wszelkich logach, grafikach i zdjęciach. Trudno się zatem dziwić wynikom ankiety. Głos mieszkańców jednoznacznie mówi, że pomnik to symbol miasta.
Z drugiej strony, w opozycji stoją środowiska patriotyczne i niepodległościowe z rzeszowskich organizacji pozarządowych, które odwołując się do historii wprost nazywają pomnik hańbiącym upamiętnieniem funkcjonariuszy komunistycznych organów bezpieczeństwa.
W podobnym tonie wypowiada się Wojewoda Podkarpacki Ewa Leniart, mówiąc że "pomnik propaguje komunizm, a więc podlega ustawie dekomunizacyjnej" oraz marszałek województwa podkarpackiego Władysław Ortyl, twierdząc że "Pomnik Czynu Rewolucyjnego już dawno powinien zostać zdemontowany, co zakończyłoby wszelkie dyskusje i spory w tej kwestii".
Głosy mieszkańców
Warszawa ma Syrenkę, Kraków Smoka, a Rzeszów Wielką Dyskusję
Od lat prowadzona dyskusja w sprawie Pomnika Walk Rewolucyjnych do dziś nie doczekała się rozwiązania. IPN twierdzi, że pomnik propaguje komunizm i należy go wyburzyć. Jednak, aby tak się stało właściciel pomnika musiałby zwrócić się do IPN-u po formalną opinię, czy pomnik kwalifikuje się pod rozbiórkę ze względu na ustawę dekomunizacyjną z 2016 roku.
Właściciele, którymi są OO. Bernardyni nie podjęli jak dotąd żadnych kroków w kierunku uzyskania opinii IPN. Nie chcą oficjalnie wypowiadać się na temat pomnika, a tym bardziej podejmować jakiekolwiek kroki w stronę jego wyburzenia. Nie mają pieniędzy na remont, ale nie ulegają też naciskom ze strony miasta w sprawie przekazania własności pomnika.
Z kolei władze województwa jednoznacznie mówią, że nie leży w ich kompetencji zajmowanie się pomnikiem, natomiast popierać będą wszelkie inicjatywy związane z jego wyburzeniem.
Z pewnością duże znaczenie w toczącej się od lat dyskusji mają głosy mieszkańców, które w zdecydowanej większości popierają rozwiązania pozostawiające pomnik na swoim miejscu, ewentualnie jego remont.
Jeśli wbrew silnym naciskom ze strony mieszkańców ktokolwiek podjąłby się na wyburzenia pomnika, co wówczas będzie symbolem Rzeszowa: studnia na Rynku, Kładka Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, a może Drabina do Nieba, której budowa ma rozpocząć się jeszcze w tym miesiącu?
Ostatnia propozycja wydaje się najbardziej sensownym pomysłem, jak uważacie?